خانواده به عنوان کوچکترین مجموعهی تشکیل دهندهی جامعه در اعتلا و یا انحراف آن نقش مؤث ری دارد که به اعتلا و یا انحراف خود خانواده پیوند خورده است.
نظر یادتان نرود.
خانواده به عنوان کوچکترین مجموعهی تشکیل دهندهی جامعه در اعتلا و یا انحراف آن نقش مؤثری دارد که به اعتلا و یا انحراف خود خانواده پیوند خورده است. بر این اساس یکی از عواملی که موجب ثبات و اعتلای خانواده خواهد شد آن است که اعضای این مجموعهی کوچک حقوق یکدیگر را رعایت کنند. این امر در نهایت موجب رعایت حقوق جامعه از سوی افراد خانواده و بالعکس رعایت حقوق ایشان از سوی جامعه خواهد شد. احترام فرزندان به حقوق والدین نیز در همین حوزه قرار میگیرد که پدر و مادر را در ایفای نقش راهبری خانواده تقویت و ترغیب خواهد کرد و در نتیجه موجب تقویت نقش خود خانواده در پیشبرد اهداف متعالی جامعه خواهد شد.
مطالعهی متون دینی مختلف نشان میدهد که احترام به پدر و مادر همواره به عنوان فضیلتی اخلاقی در حوزهی مسائل دینی مطرح بوده است. در عهد عتیق (تورات) میبینیم که حضرت یعقوب (علیهالسلام) از برخی فرزندانش بهخاطر انجام اعمالی که آبروی ایشان را خدشهدار کرده است بیزاری میجوید و آنها را سرزنش میکند (سفر پیدایش، فصل 49، ص 50- 51، فقرات 3- 5). همچنین در بین ده فرمانی که خداوند به حضرت موسا (علیهالسلام) وحی فرموده بود این فرمان نیز وجود داشت که: «پدر و مادر را احترام کن تا در سرزمینی که خداوند به تو خواهد بخشید، عمر طولانی داشته باشی» (سفر خروج، فصل 20، ص 74، فقرهی 12؛ نیز ر.ک فصل 21، فقرات 15 و 17). در عهد جدید (انجیل) نیز دیده میشود که حضرت عیسا (علیهالسلام) بزرگان یهود را بهخاطر تحریف فرمان یاد شده مورد عتاب قرار میدهد (انجیل متا، فصل 15، ص 911- 912، فقرات 3- 6). همچنین در انجیل لوقا از اینکه مسیح (علیهالسلام) همواره مطیع والدین خود بود سخن رفته است (فصل 2، ص963، فقرهی 15).
در دین اسلام نیز علاوه بر متن مقدس آن، یعنی قرآن کریم که ذکر آن خواهد آمد، در سخنان پیشوایان دینی آن هم به موضوع رعایت حقوق والدین توجه فراوانی شده است؛ چنانکه پیامبر مکرم اسلام (صلیاللهعلیهوآله) «برّ (نیکویی) به والدین» را پس از «نماز اول وقت» و پیش از «جهاد در راه خدا» به عنوان یکی از محبوبترین اعمال در نزد خداوند معرفی فرمودهاند (صحیح بخاری، ج1، ص134، کتاب مواقیت الصلاﺓ). همچنین ایشان در روایتی دیگر حقوق والدین را بر فرزندان چنین بیان فرمودهاند که فرزند نباید والدین خود را به نام صدا بزند و در راه رفتن و نشستن بر آنها سبقت گیرد و موجب توهین دیگران به ایشان شود (کافی، ج20، ص 159، باب البرّ بالوالدین).
گرچه قرآن مجید در آیات خود اشاراتی به چرایی رعایت حقوق والدین (بهویژه مادر) کرده است (ر.ک بخشهای بعدی مقاله)، اما به نظر می رسد با توجه به اینکه این کتاب آسمانی خود را مایهی هدایت بشر دانسته (بقره/ 2، 97) و با بیان احکامی چون حرمت ربا و زنا، قصاص، احکام ارث و ...، اصلاح خانواده و اجتماع و حفظ حرمت و سلامت آنها را مد نظر داشته است و با توجه به مقدمهی یاد شده دربارهی نقش خانواده دراجتماع، میتوان مقولهی رعایت حقوق والدین را نیز از همین دست دانست و هدف از بیان آن را اصلاح و تقویت نظام خانواده و اجتماع بیان کرد.
در مقالهی حاضر بر آن نیستم تا موضوع فوق را از دید علوم مربوط به آن موشکافی علمی کنیم. بلکه هدف بررسی آیات مرتبط با این مسأله به منظور آشنایی هر چه بیشتر با مفاهیم مطرح شده در قرآن است.