اداب تلاوت قران کریم

                         بسم الله الرحمن الرحیم

 

 باسلام و ارزوی سلامتی.در این   بخش    اداب تلاوت قران کریم  رو قرار دادم.  منبع : سایت ایت الله العظمی مکارم شیرازی ( دامت برکاته)

حق تلاوت قرآن

 سؤال: منظور از حق تلاوت قرآن چیست؟

جواب: در آیه 121 سوره «بقره» مى خوانیم: «کسانى که کتاب آسمانى را به آنها دادیم آن را چنان که شایسته آن است (تفکر، اندیشه و سپس عمل) تلاوت مى کنند، آنها به پیامبر اسلام ایمان مى آورند» (الَّذینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ). حق تلاوت تعبیر پر معنائى است و خط روشنى براى ما در برابر قرآن مجید و کتب آسمانى مشخص مى سازد; چرا که مردم در برابر این آیات الهى چند گروهند: گروهى تمام اصرارشان بر اداى الفاظ و حروف از مخارج آن است آنها دائماً در فکر وقف و وصل و حروف یرملون و شدّ و مدّند و کمترین اهمیتى به محتوا و معنى نمى دهند، چه رسد به عمل کردن به آن، به گفته قرآن اینها همانند حیوانى هستند که کتاب هائى بر او حمل شده باشد (کَمَثَلِ الْحِمارِ یَحْمِلُ أَسْفاراً).(1)گروهى دیگر، از الفاظ فراتر رفته، در معانى دقت مى کنند و در ریزه کارى ها و نکات قرآن مى اندیشند و از علوم آن آگاهند اما از عمل خبرى نیست!. ولى گروه سومى هستند که مؤمنان راستینند، قرآن را به عنوان یک کتاب عمل، و یک برنامه کامل زندگى پذیرفته اند، خواندن الفاظ و اندیشه در معانى و درک مفاهیم این کتاب بزرگ را مقدمه اى براى عمل مى دانند، و لذا هر زمان قرآن مى خوانند روح تازه اى در کالبد آنها پیدا مى شود، تصمیم و اراده تازه، آمادگى و اعمال تازه، و این است حق تلاوت. در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) در تفسیر این آیه مى خوانیم که فرمود: یُرَتِّلُونَ آیاتِهِ، وَ یَتَفَقَّهُونَ فِیْهِ، وَ یَعْمَلُونَبِأَحْکامِهِ، وَ یَرْجُونَ وَعْدَهُ، وَ یَخافُونَ وَعِیْدَهُ، وَ یَعْتَبِرُونَ بِقَصَصِهِ، وَ یَأْتَمِرُونَ بِأَوامِرِهِ، یَتَناهُونَ عَنْ نَواهِیْهِ، ما هُوَ وَ اللّهِ حِفْظُ آیاتِهِ وَ دَرْسُ حُرُوفِهِ، وَ تَلاوَةُ سُوَرِهِ وَ دَرْسُ أَعْشارِهِ وَ أَخْماسِهِ حَفِظُوا حُرُوفَهُ، وَ أَضاعُوا حُدُودَهُ، وِ إِنَّما تَدَبُّرُ آیاتِهِ وَ الْعَمَلُ بِأحْکامِهِ، قالَ اللّهُ تَعالى کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ: منظور این است: «آیات آن را با دقت بخوانند و حقایق آن را درک کنند و به احکام آن عمل بنمایند، به وعده هاى آن امیدوار، و از وعیدهاى آن ترسان باشند، از داستان هاى آن عبرت گیرند، به اوامرش گردن نهند و نواهى آن را بپذیرند، به خدا سوگند منظور حفظ کردن آیات و خواندن حروف و تلاوت سوره ها و یاد گرفتن اعشار و اخماس آن نیست. آنها حروف قرآن را حفظ کردند اما حدود آن را ضایع ساختند، منظور تنها این است که در آیات قرآن بیندیشند و به احکامش عمل کنند، چنان که خداوند مى فرماید: این کتابى است پر برکت که ما بر تو نازل کردیم تا در آیاتش تدبر کنند».(2)

1 ـ جمعه، آیه 5.

2. تفسیر نمونه، جلد 1، صفحه 492.

                           الهم صل علی محمد و علی اهل بیته الطاهرین و عجل فرجهم

معنی ترتیل در روایات

 سؤال: ترتیل در روایات اسلامى چگونه تفسیر شده است؟

جواب: در تفسیر «ترتیل» روایاتى از معصومین(علیهم السلام) نقل شده که هر کدام به یکى از ابعاد وسیع آن اشاره مى کند.در حدیثى از امیر مؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم: بَیِّنْهُ بَیاناً وَ لا تَهُذُّهُ هَذَّا الشِّعْر، وَ لا تَنْثُرْهُ نَثْرَ الرَّمْلِ، وَ لکِنْ أَقْرِعْ بِهِ الْقُلُوبَ الْقاسِیَةَ، وَ لا یَکُونَنَّ هَمُّ أَحَدِکُمْ آخِرَ السُّورَةِ: «آن را به طور روشن بیان کن، نه مانند اشعار، سریع و پشت سر هم بخوان، و نه مانند دانه هاى شن، آن را پراکنده ساز، لکن چنان بخوان که دل هاى سنگین را با آن بکوبى و بیدار کنى، هرگز هدف شما این نباشد که حتماً به آخر سوره برسید» (مهم آن است که محتواى آیات را درک کنید).در حدیث دیگرى از امام صادق(علیه السلام) در تفسیر «ترتیل» مى خوانیم: إِذَا مَرَرْتَ بِآیَة فِیهَا ذِکْرُ الْجَنَّةِ فَاسْأَلِ اللَّهَ الْجَنَّةَ، وَ إِذَا مَرَرْتَ بِآیَة فِیهَا ذِکْرُ النَّارِ فَتَعَوَّذْ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ: «وقتى از کنار آیه اى مى گذرى که در آن نامى از بهشت است توقف کن و از خدا بهشت را بطلب (و خود را براى آن بساز) و هنگامى که از آیه اى مى گذرى که در آن نام دوزخ است از آن به خدا پناه بر» (و خویشتن را از آن دور دار).و در روایت دیگرى از همان امام(علیه السلام) آمده که در تفسیر «ترتیل» فرمود: هُوَ أَنْ تَتَمَکَّثَ فِیهِ وَ تُحَسِّنَ بِهِ صَوْتَکَ: «ترتیل آن است که در آیات مکث کنى، و با صداى خوب آن را بخوانى».و نیز در حدیث دیگرى از همان حضرت چنین نقل شده: إِنَّ الْقُرْآنَ لا یُقْرَأُ هَذْرَمَةً، وَ لَکِنْ یُرَتَّلُ تَرْتِیلاً، فَإِذَا مَرَرْتَ بِآیَة فِیها ذِکْرُ النَّارِ وَقَفْتَ عِنْدَها وَ تَعَوَّذْتَ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ: «قرآن را سریع و تند نباید خواند، بلکه باید با ترتیل خوانده شود، هر گاه از آیه اى مى گذرى که در آن سخنى از دوزخ است مى ایستى، و از آتش دوزخ به خدا پناه مى برى».و بالاخره در حالات پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که آن حضرت آیات را از یکدیگر جدا مى کرد، و صداى خود را مى کشید.این روایات و روایات دیگرى که به همین معنى در «اصول کافى»، «نور الثقلین» و «درّ المنثور» و سایر کتب «حدیث» و «تفسیر» نقل شده همگى گواه بر این حقیقت است که: نباید آیات قرآن را به عنوان الفاظى خالى از محتوا و پیام، تلاوت کرد، بلکه باید به تمام امورى که تأثیر آن را در خواننده و شنونده عمیق مى سازد، توجه داشت، و فراموش نکرد که: این پیام، الهى، و هدف تحقق بخشیدن به محتواى آن است.ولى متأسفانه امروز، بسیارى از مسلمانان از این واقعیت فاصله گرفته، از قرآن تنها به الفاظى اکتفا نموده اند، و همتشان فقط ختم سوره و ختم قرآن است، بى آن که بدانند این آیات براى چه نازل شده؟ و چه پیامى را ابلاغ مى کند؟ درست است که الفاظ قرآن نیز محترم، و خواندن آن داراى فضیلت است، ولى نباید فراموش کرد که این الفاظ و تلاوت، مقدمه بیان محتوا است.(1)

1. تفسیر نمونه، جلد 25، صفحه 175.

               ظهور اقا و مولا صاحب العصرو الزمان صلوات

سکوت به هنگام تلاوت قرآن

 سؤال: در هنگام تلاوت قرآن وظیفه انسان گوش دادن است یا تلاوت کردن؟

جواب: پاسخ این سؤال را مى توان با توجه به آیه 204 سوره «اعراف» بدست آورد، در شأن نزول این آیه «ابن عباس» و جمع دیگرى گفته اند: مسلمانان در آغاز کار، گاهى در نماز صحبت مى کردند، و گاهى شخص تازه وارد، به هنگامى که نماز را شروع مى کرد، از دیگران سؤال مى کرد، چند رکعت نماز خوانده اید؟ آنها هم جواب مى دادند فلان مقدار، آیه فوق نازل شد و آنها را از این کار نهى کرد.و نیز از «زُهرى» نقل شده: هنگامى که پیامبر(صلى الله علیه وآله) قرآن تلاوت مى کرد، جوانى از انصار همراه او بلند قرآن مى خواند، آیه نازل شد و از این کار نهى کرد.به هر صورت، قرآن در آیه فوق دستور مى دهد: «هنگامى که قرآن تلاوت مى شود، با توجه به آن گوش دهید و ساکت باشید ، شاید مشمول رحمت خدا گردید» (وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ).«أَنْصِتُوا» از ماده «اِنْصات» به معنى سکوت توأم با گوش فرا دادن است.در این که آیا این سکوت و استماع، به هنگام قرائت قرآن در تمام موارد است؟یا منحصر به وقت نماز و هنگام قرائت امام جماعت؟و یا به هنگامى که امام در خطبه نماز جمعه تلاوت قرآن مى کند؟در میان مفسران گفتگو بسیار است، و احادیث مختلفى در کتب حدیث و تفسیر در این زمینه نقل شده است.آنچه از ظاهر آیه استفاده مى شود این است که: این حکم، عمومى و همگانى است و مخصوص به حال معینى نیست.ولى روایات متعددى که از پیشوایان اسلام نقل شده به اضافه اجماع و اتفاق علماء بر عدم وجوب استماع در همه حال، دلیل بر این است که این حکم به صورت کلى یک حکم استحبابى است، یعنى شایسته و مستحب است که در هر کجا و در هر حال کسى قرآن را تلاوت کند، دیگران به احترام قرآن سکوت کنند و گوش جان فرا دهند، پیام خدا را بشنوند و در زندگى خود از آن الهام گیرند، زیرا قرآن تنها کتاب قرائت نیست، بلکه کتاب فهم و درک و سپس عمل است، این حکمِ مستحب به قدرى تأکید دارد که در بعضى از روایات از آن تعبیر به واجب شده است.در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: یَجِبُ الاِنْصاتُ لِلْقُرْآنِ فِى الصَّلوةِ وَ فِى غَیْرِها وَ اِذْا قُرِءَ عِنْدَکَ الْقُرْآنُ وَجَبَ عَلَیْکَ الاِنْصاتُ وَ الاِسْتِماعُ:«واجب است در نماز و غیر نماز به هنگام شنیدن قرآن سکوت و استماع کرد و هنگامى که نزد تو قرآن خوانده شود، سکوت کردن و گوش فرا دادن لازم است».حتى از بعضى از روایات استفاده مى شود: اگر امام جماعت مشغول قرائت باشد و فرد دیگرى، آیه اى از قرآن تلاوت کند، مستحب است سکوت کند تا او آیه را پایان دهد، سپس امام قرائت را تکمیل کند، چنان که از امام صادق(علیه السلام) نقل شده: على(علیه السلام) در نماز صبح بود و «ابن کَوّا» (همان مرد منافق تیره دل) در پشت سر امام(علیه السلام) مشغول نماز بود، ناگاه در نماز این آیه را تلاوت کرد: وَ لَقَدْ أُوحِىَ اِلَیْکَ وَ اِلَى الَّذِیْنَ مِنْ قَبْلِکَ لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ وَ لَتَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرِیْنَ: «به تو و همه پیامبران پیشین وحى شده که اگر مشرک شوى، تمام اعمالت تباه مى شود و از زیانکاران خواهى بود!»و هدفش از خواندن آیه این بود که به طور کنایه به على(علیه السلام) احتمالاً در مورد قبول حکمیت در میدان «صفین» اعتراض کند.اما با این حال امام(علیه السلام) براى احترام قرآن سکوت کرد، تا وى آیه را به پایان رسانید، سپس امام(علیه السلام) به ادامه قرائت نماز بازگشت.«ابن کَوّا» کار خود را دو مرتبه تکرار کرد، باز امام(علیه السلام) سکوت کرد. «ابن کَوّا» براى سومین بار آیه را تکرار نمود، و على(علیه السلام) مجدداً به احترام قرآن سکوت کرد.سپس حضرت این آیه را تلاوت فرمود: فَاْصِبْر اِنَّ وَعْدَ اللّهِ حَقٌّ وَ لایَسْتَخِفَنَّکَ الَّذِیْنَ لایُؤْمِنُونَ: «اکنون که چنین است صبر پیشه کن که وعده خدا حق است; و هرگز کسانى که ایمان ندارند تو را خشمگین نسازند (و از راه منحرف نکنند)!».اشاره به این که مجازات دردناک الهى در انتظار منافقان و افراد بى ایمان است و در برابر آنها باید تحمل و حوصله به خرج داد، سرانجام امام(علیه السلام)سوره را تمام کرده و به رکوع رفت.از مجموع این بحث روشن مى شود استماع و سکوت به هنگام شنیدن آیات قرآن کار بسیار شایسته اى است ولى به طور کلى واجب نیست، و شاید علاوه بر اجماع و روایات جمله: لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ: «شاید مشمول رحمت خدا بشوید» نیز اشاره به مستحب بودن این حکم باشد.تنها موردى که این حکم الهى شکل وجوب به خود مى گیرد موقع نماز جماعت است که مأموم به هنگام شنیدن قرائت امام، باید سکوت کند و گوش فرا دهد، حتى جمعى از فقهاء این آیه را دلیل بر سقوط قرائت حمد و سوره از مأموم دانسته اند.از جمله روایاتى که دلالت بر این حکم دارد حدیثى است که از امام باقر(علیه السلام)نقل شده که فرمود: وَ اِذا قُرِءَ الْقُرْآنُ فِى الْفَرِیْضَةِ خَلْفَ الاِمامِ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ: «هنگامى که قرآن در نماز فریضه و پشت سر امام خوانده مى شود، گوش فرا دهید و خاموش باشید شاید مشمول رحمت الهى شوید».و اما در مورد کلمه لَعَلَّ: «شاید» که در این گونه موارد به کار مى رود، منظور این است: براى این که مشمول رحمت خدا شوید، تنها سکوت و گوش فرا دادن کافى نیست، شرائط دیگرى از جمله عمل به آن دارد.(1)

1. تفسیر نمونه، جلد 7، صفحه 92.
                هدیه به روح ملکوتی امام و شهدا صلوات

                                                                                   منبع : سلیت ایت الله العظمی مکارم شیرازی دامت برکاته.

اللهم کن لولیک الجحجه بن الحسن صلواتک علیه و علی ابائه فی هذه ساعه و فی کل ساعه ولیا و حافظا و قائدا و ناصرا و دلیلا و عینا حتی تسکنه ارضک طوعا و تمتعه فیها طویلا.

 برای ورود به سایت ایت الله العظمی مکارم شیرازی دامت برکاته روی تصویر کلیک کنید.

والحمد لله رب العالمین و صلاه و سلام علی محمد و اله الطاهرین. (  التماس دعا  )